اختصاصی با ریتی پان فیلم‌ساز جهانی اهل کامبوج | از هنر برای مرهم گذاشتن بر زخم‌هام استفاده می‌کنم
سی‌وششمین جشنواره‌ی جهانی فیلم فجر | ریتی پان مستندساز برجسته‌ی کامبوجی رودرو با گل‌بو فیوضی مقابل دوربین آرتتاکسگفتوگوی اختصاصی گل‌بو فیوضی با ریتی پان در حاشیه‌ی برگزاری سی‌وششمین جشنواره‌ی جهانی فیلم فجر
متن گفت‌وگو با ریتی پان که هم‌زمان با جشنواره در نشریه‌ی هنروسینما به چاپ رسید در ادامه می‌آید. نسخه‌ی کامل این گفت‌وگوی مکتوب با ریتی پان را در ویدیوی همین صفحه ببینید.
- تحت تاثیر پیشینه‌ی بحران‌های سیاسی درازمدت در کامبوج آثار شما هم‌واره با محوریت رخدادهای کشورتان و جنایاتی است که در آن صورت گرفته. آیا دغدغه‌ی ساخت فیلم‌هایی با مضامین متفاوت را هم دارید یا فکر می‌کنید هم‌چنان تاریخ معاصر کامبوج باید به جهانیان شناسانده شود؟
به خاطر گذشته و زندگی‌ام وارد دنیای سینما شده، و در لحظه‌لحظه‌ی ساخت پروژه‌ها به مردم کشورم و آن‌ها که کشته شده‌اند فکر می‌کنم در تمام کارهایم می‌خواهم به دنیا نشان بدهم مردم من و آن‌ها که جانشان را از دست داده‌اند چه کسانی بودند. هر کدام‌شان نام داشتند، شخصیت و هویت. زمانی‌که جمعیت کامبوج ۸ میلیون نفر بود، ۱.۸ میلیون آن‌ها در جنایات اتفاق افتاده کشته شدند، و این یعنی یک‌چهارم جمعیت یک کشور. داستان‌های زیادی برای به تصویر کشیدن دارم و هنوز فیلم‌های زیادی می‌توانم با آن‌ها بسازم. درحقیقت فیلم‌ها در آینده‌ی به تاریخ مصور تبدیل می‌شوند و کمک می‌کنند وقایع در ذهن مردم بماند. و برای من خیلی اهمیت دارد که بعدها مردم حرف‌های من را به یاد بیاورند. این برای بشریت مهم است نه تنها کشور من. وقتی در مورد مفهوم قتل‌عام و جنایت صحبت می‌کنیم، از بشریت حرف می‌زنیم نه کشور خاص. البته احتمالن لازم است در آینده به موضوع‌های دیگر هم فکر کنم، هرچند برخی از کارهای قبلی‌ام داستانی بوده‌اند. اما وقتی در حین ساخت فیلم‌های داستانی به این فکر می‌کنم که باید به دغدغه‌ی اصلی‌ام برگرددم و همین کار را می‌کنم. سینما ضرورت زندگی من است، نه تفریح و نه تفنن. می‌خواهم بر افکار مردم تاثیر بگذارم. باید کاری را که انجام می‌دهم دوست داشته باشم تا بتوانم به زندگی ادامه دهم.
- شما شاهد قتل‌عام هم‌وطنان و خانواده‌تان بوده‌اید و این پیشینه بر ایدئولوژی شما تاثیر داشته. چه‌طور به این نتیجه رسیدید که سینما ابزار مناسبی برای بیان تمام این‌ها است؟
تا چند سال بعد از قتل‌عام خانواده‌ام اصلن علاقه‌ای به صحبت در مورد آن نداشتم، هرچند هر لحظه به یاد آن بودم. و بعدها فکر کردم برای احترام گذاشتن به آن آدم‌ها و رنج‌هاشان باید در مورد موضوع حرف بزنم. برایم بسیار مهم بود که مرگ‌شان بیهوده نباشد. و مهم‌تر این‌که نسل‌های بعد بدانند چه بر نسل‌های قبل گذشته. اگر هیچ صحبتی نکنیم، تاریخ از بین می‌رود و تمام این مرگ‌ها بیهوده می‌شود. و مهم است که انتقال تاریخ و خاطرات تصویری باشد. برپا کردن جنگ کار آسانی است اما این‌که ادامه‌ی زندگی بعد از آن کار بسیار سختی است. تاثیر که جنگ بر جامعه و تک‌تک افراد می‌گذارد پاک‌نشدنی و زخم‌های روانی حاصل از آن التیام‌نشدنی است. و این‌جاست که از هنر برای مرهم گذاشتن بر زخم‌هامان استفاده می‌کنیم. مهم است که درد آزاد شود.
- شما کارتان را با سینمای مستند آغاز کرده. با توجه به مخاطب کم‌تر سینمای مستند آیا هم‌چنان به ساخت مستند ادامه خواهید داد یا سراغ سینمای داستانی هم خواهید رفت و با چه موضوع‌هایی؟
هر موضوعی دنیای سینمای داستانی باید در چارچوب خاصی بگنجد، هر موضوعی را نمی‌شود در سینمای داستانی روایت کرد. اما اگر بخواهم مرگ هم‌وطنانم را در فیلم داستانی به تصویر بکشم، فکر می‌کنم از آن‌ها سواستفاده کرده‌ام. و من علاقه‌ای به این موضوع ندارم. و فروش هم هیچ‌وقت برایم مهم نبوده. مستندهایم شاید امروز دیده نشوند اما امیدوارم که در آینده این اتفاق خواهد افتاد. از سینما باید برای شهادت در مورد تاریخ استفاده کرد.
- از هم‌کاری خودتان با آنجلینا جولی بگویید. آیا علاوه بر تهیه پروژه‌شان، در کارگردانی و نوشتن فیلم‌نامه هم مشارکت دارید؟ آیا فیلم قرار است نکته‌های جدیدی درباره‌ی کامبوج داشته باشد؟
ساخت فیلم پایان یافته و حتا به پخش هم رسید. فیلم زیبایی است و مورد استقبال مردم کامبوج قرار گرفت. جولی با مردم کامبوج زندگی کرده و ارتباط بسیار انسانی و خوبی با آن‌ها داشت. امیدوارم سال بعد در همین جشنواره نمایش داده شود.
- با وجودی که فیلم‌ساز سرشناسی هستید سینمای کامبوج شاید در ایران چندان شناخته شده نباشد. از نسل جدید این سینما و فعالیت‌هایی که دارد بگویید.
متاسفانه اکثر روشن‌فکران، فیلم‌سازان و هنرمندان کامبوج در دوران جنایت‌های خمرهای سرخ کشته شده‌اند. و ما در این زمینه نیاز به بازسازی اساسی داریم. خوشبختانه جوان‌های بااستعاد و علاقه‌مند زیادی داریم. شاید روزی برسد که در همین جشنواره نسل جدید کارگردان‌های کامبوجی را معرفی کنم. همیشه آثار کیارستمی و پناهی را به هم‌وطنانم پیشنهاد می‌دهم و سعی می‌کنم سینمای ایران را به آن‌ها بشناسانم.
ویدیوهای آرت‌تاکس را از سی‌وششمین جشنواره‌ی جهانی فیلم فجر در صفحه‌ی ویژه‌ی این رویداد دنبال کنید.
بیشتر ببینید:
گفت‌وگوی اختصاصی آرت‌تاکس با دبورا یانگ | لینک تماشا
گفت‌وگو اختصاصی آرت‌تاکس با الیویه مگاتون | لینک تماشا
گفت‌وگو اختصاصی آرت‌تاکس با فرانکو نرو | لینک تماشا
