نقد فیلم استن و الی ، ساخته‌ی جان اس. برد و با بازی استیو کوگِن و جان کریستوفر رِیلی، در استودیو آرت‌تاکس با علی مصلح‌حیدرزاده

علی مصلح‌حیدرزاده هشتمین ساخته‌ی جان اس. برد را در لیست قدرنادیده‌ترین فیلم‌های سال ۲۰۱۸ قرار می‌دهد و در نقد فیلم استن و الی می‌گوید:

استن و الی: فیلمی بی‌کم و کاست

«استن و الی» نسبت به آثار نامزدشده در جوایز اصلی این سال، هیچ‌گونه کم‌بودی نداشت  و حتا از بسیاری از آن‌ها فیلم بهتری‌ست. در این فیلم به ظاهر ما با دو کمدین مشهور تاریخ سینما، لورل و هاردی، طرف هستیم ولی نکته‌ی غافل‌گیرکننده در این فیلم این است که ما بعد از سکانس اول که این دو کمدین را در اوج دوران محبوبیت و مشهوریتشان می‌بینیم، قصه به ۱۳ سال بعد سفر می‌کند و دورانی را به نمایش درمی‌آورد که آن‌ها فراموش شده‌اند و با یک‌دیگر قرار می‌گذارند که به انگلیس برگردند و با اجرای یک تور نمایشی به روزهای اوج بازگردند.

«استن و الی» نسبت به آثار نامزدشده در جوایز اصلی این سال، هیچ‌گونه کم‌بودی نداشت  و حتا از بسیاری از آن‌ها فیلم بهتری‌ست

سفر این دو کاراکتر از یک شهر کوچک در شمال انگلیس و به سراسر خاک بریتانیا ادامه پیدا می‌کند، به سفری درونی برای این دو شخصیت تبدیل می‌شود. یعنی ما به تدریج متوجه تفاوت زیاد این دو کاراکتر در پشت‌صحنه‌ی کارهایشان می‌شویم و چاقی و لاغری آن دو کوچک‌ترین و پیش پا افتاده‌ترین تفاوت این دو محسوب می‌شود. استن لورل یک شخصیت روشن‌فکر، شکاک، غمگین و ایده‌آلیست است و در مقابل، الیور هاردی یک ستاره‌ی سینمای کودک‌صفت، سطحی و در عین حال دوست‌دشتنی‌ست.

استن و الی: ستاره‌های افول‌کرده

حال که ما این دو نفر را در دوران میان‌سالی و افول‌شان می‌بینیم، از یک طرف برای حال و روزشان غمگین و ناراحت می‌شویم و از طرفی دیگر برایشان خوشحال می‌شویم که این دو فرد در دنیای قصه‌ی فیلم در حال بازسازی بهترین لحظات کمدی‌شان هستند. مهم‌ترین ویژگی فیلم آن است که بیننده را در تمامی لحظات فیلم در حس دوگانه‌ی خوشحالی و بغض برای قهرمانان داستان قرار می‌دهد و فیلم تا انتها در لبه‌ی بسیار باریکی از کمدی و تراژدی قدم برمی‌دارد.

در زمان‌هایی فیلم با وجود ساختار دراماتیک‌اش، ازحالت داستانی خارج شده و تبدیل به یک اثر مستند می‌شود

استن و الی: مستند در عین داستانی‌بودن

در چند سکانس از فیلم، جان کریستوفر رِیلی و استیو کوگِن در نقش لورل و هاردی، بهترین و به‌یادماندنی‌ترین لحظات و صحنه‌های لورل و هاردی را در واقعی‌ترین حالت ممکن خلق می‌کنند. به نظر می‌رسد که در زمان‌هایی فیلم با وجود ساختار دراماتیک‌اش، ازحالت داستانی خارج شده و تبدیل به یک اثر مستند می‌شود.

فیلم به هیچ عنوان داعیه‌ی رئالیستی بودن و واقع‌نمایی را در خود ندارد اما به قدری صحنه‌های بازسازی‌شده به قدری در اجرا قوی هستند که مانند یک معجزه می‌ماند و گویی که بیننده شاهد زمان‌های پیری خود لورل و هاردی است که در حال اجرا بر روی صحنه‌ی نمایش هستند.

این فیلم در حفظ تعادل بسیار خوب عمل می‌کند، درست مانند غذایی که تمام اجزای آن به درستی و به اندازه به کار رفته‌اند و بسیار دقیق و درست در کنار هم قرار گرفته‌اند

استن دو الی: دوگانه‌ی عشق و نفرت

یکی از نکاتی که در نقد فیلم استن و الی نمی‌توان از آن چشم پوشید، اجرای بسیار دقیق دو بازیگر اصلی فیلم است که موفق شدند این باور را به بیننده القا کنند که نه‌تنها لورل و هاردی در مقابل دوربین یا روی صحنه این‌گونه با یک‌دیگر رفتار میکردند، بلکه در پشت‌صحنه نیز روابط بسیار پیچیده‌ای از وابستگی، عادت و در عین حال مبتنی بر کینه داشتند. حضور زنان این دو کاراکتر نیز از جمله دلایل اختلافات پیش‌آمده بین‌شان به شمار می‌رود. این فیلم در حفظ تعادل بسیار خوب عمل می‌کند، درست مانند غذایی که تمام اجزای آن به درستی و به اندازه به کار رفته‌اند و بسیار دقیق و درست در کنار هم قرار گرفته‌اند.

پاشنه‌ی آشیل فیلم «استن و الی» آن است که در مورد مسائل مُد روز سینما، از جمله مسائل اقلیت‌های نژادی و جنسیتی صحبت نمی‌کند

استن و الی از بی‌رحمی سینما می‌گوید

علی مصلح‌ حیدرزاده در پایان نقد فیلم استن و الی معتقد است: پاشنه‌ی آشیل فیلم «استن و الی» آن است که در مورد مسائل مُد روز سینما، از جمله مسائل اقلیت‌های نژادی و جنسیتی صحبت نمی‌کند و تنها روایت‌گر داستان زندگی دو کمدینی‌ست که در مقطعی از سینما کار می‌کرده‌اند و با آثارشان موفق شدند نسل‌های متمادی از مردم سراسر جهان را سرگرم کنند. این فیلم در پایان نشان می‌دهد که تا چه میزان سینما و هنرهای نمایشی می‌توانند بی‌رحم باشند. این دو اسطوره‌ی کمدی جهان، چه‌قدر راحت فراموش شدند.

فیلم شامل یک پایان بسیار تأثیرگذار و حماسی‌ست و می‌توان به تمام دوست‌داران سینمای این دو هنرمند و حتا کسانی که تنها با یک صحنه از آثارشان خندیده‌اند، آن‌ را پیشنهاد کرد.

هم‌چنین می‌توانید نسخه‌ی تصویری این نقد را با کیفیت HD در سایت آرت‌تاکس مشاهده کنید…

از نقدهای علی مصلح حیدرزاده بیش‌تر ببینید:

نقد فیلم تیغ و ترمه ساخته‌ی کیومرث پوراحمد

نقد فیلم روزهای نارنجی ساخته‌ی آرش لاهوتی

نوشته‌ای از خسرو نقیبی به بهانه‌ی پایان یافتن سال میلادی درباره‌ی سه سریال برتر ۲۰۱۹ : خانم میزل شگفت‌انگیز، فلیبگ و بازی تاج‌وتخت

 ۳. خانم میزل شگفت‌انگیز

– فصل دوم –

فصل دوم سریال خانم امی شرمن-پالادینو با زوج رؤیایی ریچل برازناهان و الکس بورستین جلوی دوربین در تکمیل فصل اول و البته گامی به پیش برای مجموعه بود. این‌جا سریال از زوج ناهمگون «زن خوب – زن لاتِ» فصل اول گذر می‌کند و به تمام شخصیت‌های مکمل به‌دردخوری که ساخته، هویت و داستانی تازه می‌دهد. در رأس و برگ برنده، داستان مجزا و جذابی که برای زوج پدر و مادر میریام یعنی ایب و رز وایزمن از پاریس تا نیویورک نوشته می‌شود و به جذاب‌ترین بخش‌های این فصل تازه منجر شده است. باقی دلایل، همان‌هایی‌ست که در فصل نخست هم از آن‌ها صحبت کردیم. خانواده‌ی سنتی آخر دهه‌ی پنجاه نیویورکی در گذر از سنت به مدرنیته که شباهت‌های زیادی با ساختار خانواده‌های ایرانی دارد و از این باب شوخی‌های سریال به‌شدت برای تماشاگر ایرانی قابل فهم است، روند پیشرفت شخصیت در یک صنعت نیویورکی (استندآپ کمدی؛ که تازه به ایران این سال‌ها رسیده و از این بابت تروتازه‌گی‌اش برای آن مقطع امریکا، به تروتازه‌گی امروزش برای ما بدل شده) و البته خودیابی یک زن در جامعه‌ای رو به پیش‌رفت، که هم مد روز است و هم چندان به جریان‌های مد روز وقعی نمی‌نهد و کار خودش را در داستان می‌کند.

۲. فِلیبگ

– فصل دوم –

برخلاف فصل نخست و شوخی‌های پراکنده و رودست‌های داستانی گاه کارا و گاه غیرضروری، فصل دوم سریال فِلیبگ با آن ملودی تکرارشونده، بیش‌تر شبیه یک فیلم سینمایی تقطیع‌شده است که از یک نقطه آغاز می‌شود و پایان‌ش دقیقن پاسخ به آن نقطه‌ی حرکت اول است. بیش‌تر از فصل نخست، این‌جا فیبی والر-بریج بر قابلیت‌های خودش در میمیک و شوخی تسلط دارد و دقیقن می‌داند کجا باید به دوربین نگاه کند و کجاها با کوچک‌ترین اشارتی می‌تواند تماشاگر را به همراهی با خود وادارد. خط داستانی، رابطه‌ی عاشقانه با کشیش، بده‌بستان با نامادری (چه‌قدر این اولیویا کولمن درجه یک است!) و البته بالا و پایین رابطه‌ی خواهرانه همه برگ برنده‌های این فصل فِلیبگ (در قیاس با فصل اول) است؛ و افسوس بزرگ، توقف ساخت ادامه‌ی آن، که خانم والر-بریج فعلن اعلام کرده قصدی برای آن ندارد.

۱. بازی تاج و تخت

– فصل هشتم –

از سه سریال برتر ۲۰۱۹ بیش‌تر ببینید: صفحه‌ی اختصاصی سریال بازی تاج‌وتخت در آرت‌تاکس

نقطه پایان سریال بزرگ قرن، برخلاف آن‌چه از آن انتظار می‌رفت و مخاطبان می‌خواستند، دایره‌ای را بست که از قسمت نخست بنا کرده بود؛ بدون هیچ باجی به تماشاگرش. درواقع سریال از دست رفته در فصل‌های ششم و هفتم که همه‌چیز را قربانی به‌دست آوردن دل مخاطب کرده بود، در فصل آخر در یک جاه‌طلبی فرمی از سوی خالقان‌ش، در قالب ۶ فیلم سینمایی، شش داستان اصلی‌اش را خاتمه داد و در برخی از این فیلم‌های سینمایی، تماشاگرش را میهمان ضیافت بصری هولناکی کرد که نه در تلویزیون، که در سینما هم مشابه چندانی نداشت. فصل‌هایی به مدد ایستادن میگوئل سپوچنیک پشت دوربین، که خشونت شاعرانه‌‌ی ویژه‌ی سریال را به کمال رساند. بنابراین برخلاف آن‌چه منتقدان و مخاطبان دوآتشه‌اش خواستند القا کنند (چون پیش از پخش تصمیم‌شان را گرفته بودند که بگویند نه، این پایان مورد علاقه‌ی ما نیست!)، معتقدم این کامل‌ترین و درست‌ترین پایان برای سریالی بود که حدود یک دهه تماشاگر را درگیر خودش کرد و آن‌ها را به نوشتن تئوری‌های مختلف برای وارث تاج‌وتخت واداشت و درنهایت همان کاری را کرد که از اول قرار بود. کافی‌ست برگردید و فصل اول را نگاه کنید: به جان اسنو و دنریس در همان نخستین قسمت و تأکیدهایی که سازندگان از همان‌جا آغاز می‌کنند و وعده می‌دهند یکی برای نشستن بر تخت از هیچ خشونتی فروگذار نخواهد کرد تا میراث پدر مجنونش را به دست آورد؛ و دیگری، که توان کشتن بچه گرگی را هم وقتی دلیلی نداشته باشد، در خود نمی‌بیند

از مجموعه تحلیل‌گران عصر ارتباطات بیش‌تر ببینید:

آرت‌تاکس را در تلگرام و اینستاگرام دنبال کنید

کیدتاکس Kidtalks.ir | کیدتاکس رسانه تصویری کودکان و نوجوانان

تک‌تاکس Techtalks.ir | اولین رسانه تصویری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران

نوشته‌ای از خسرو نقیبی به بهانه‌ی انتشار نسخه‌ی شبکه‌ی نمایش خانگی «آستیگمات» و ممیزی‌‌های وارده بر آن

چه‌قدر برای سینما احترام قائل‌یم؟

ما چه اندازه میراث‌دار تاریخ سینما هستیم؟ سؤال دقیق‌ترم این است: فیلم‌ها چه میزان میراث معنوی و فرهنگی یک ملت محسوب می‌شوند؟

این هفته نسخه‌ی ویدیویی فیلم «آستیگمات» به شبکه‌ی نمایش خانه‌گی آمد. این خبر یک فرامتن دارد. نسخه‌ی عرضه‌شده‌ی ویدیویی ۸۲ دقیقه است. «آستیگمات»ی که کارگردان آن را ساخته بود، پس از حک و اصلاح‌های اولیه، وقتی به جشنواره‌ی جهانی فیلم فجر رسید ۸۶ دقیقه بود. نسخه‌ای که روی پرده‌ی سینماها رفت و اکران عمومی شد (یعنی نسخه‌ای که همیشه نسخه‌ی مرجع و نهایی برای قضاوت درباره‌ی فیلم محسوب می‌شود) ۸۴ونیم دقیقه بود و حالا نسخه‌ی ویدیویی که در حافظه‌ی تاریخ ثبت می‌شود و محل مراجعه‌ی فیلم‌بازان و تاریخ سینما خواهد بود، در ۸۲ دقیقه منتشر شده است. این ممیزی پس از اکران، چه توجیهی دارد؟ فارغ از این سؤال که چرا نسخه‌ای که به خانه‌ها می‌رود، باید با نسخه‌ای که سینماروها آن را در سالن سینما دیده‌اند متفاوت باشد، سؤال بزرگ‌تر همانی‌ست که اول پرسیدم. آیا ما در قبال تاریخ سینما مسئولیت نداریم؟ این کار چه تفاوتی با بریدن نگاتیوهای اصل یک فیلم و دورریختن بخشی از تاریخ سینمای ما در دوره‌هایی دیگر از تاریخ دارد؟

چرا آستیگمات فیلم مهم امسال سینمای ایران است؟ کارگردان و بازیگران پاسخ می‌دهند

«آستیگمات» را در این متن یک مثال بگیرید. می‌خواهم سرنوشت آن را بررسی کنم تا به یک نتیجه‌ی کلی‌تر درمورد بسیاری از فیلم‌های مهم اجتماعی این سال‌ها برسم. فیلم‌هایی که کنار گذاشته شدند، در زمانی که باید اکران نشدند و درنهایت نسخه‌ای که از آن‌ها برای قضاوت نزد عامه ماند، نسخه‌ای بسیار دور از آن چیزی شد که خالق‌ش به عنوان اثر نهایی آن را آماده‌ی نمایش و قضاوت کرده بود. فیلم مجیدرضا مصطفوی در جشنواره‌ی فجر سال ۹۶ پذیرفته نشد. در کنار چندین فیلم مهم دیگر سینمای اجتماعی همچون «هت‌تریک» و «درساژ» و چند فیلم دیگر. بهانه این بود که فیلم در هیات انتخاب رأی نیاورده است. خروجی آن هیأت انتخاب در فجر در دفعات متعدد موجب خنده و حیرت منتقدان سینمایی شد. فیلم‌هایی در بخش مسابقه به نمایش درآمدند که کف‌زدن‌های از سر تمسخر و خنده‌های جمعی را موجب شدند؛ حال آن‌که فیلم‌های بیرون‌مانده برای منتقدان در سالن‌های خصوصی و خانه‌های فیلم‌سازان و استودیوهای فنی به نمایش درمی‌آمدند و تفاوت کیفیت آن‌چه جشنواره نمایش می‌داد و آن‌چه بیرون مانده بود، باعث شد یادداشت‌های متعددی در نقد این اتفاق نوشته شود. گفته شد این فیلم‌ها به دلیل کیفی بیرون مانده‌اند [دبیر جشنواره در نشست خبری پیش از آغاز] اما شنیده‌ها از اعمال ممیزی سنگین بر فیلم‌ها و خواست دایره‌ی پروانه‌ی نمایش برای تغییر نسخه‌ی نهایی جهت نمایش در جشنواره حکایت داشت. نتیجه؟ همین فیلم نمونه‌ای را بررسی می‌کنم. سه بازیگر محوری اثر یعنی محسن کیایی، مهتاب نصیرپور و باران کوثری از دایره‌ی قضاوت بیرون ماندند. کوثری فیلم دیگری برای داوری داشت [عرق سرد] اما مهتاب نصیرپور و محسن کیایی می‌توانستند سرنوشت دیگری در ادامه پیدا کنند. برای یک بازیگر زن میان‌سال مگر چند فرصت نقش نخست در سینمای ایران نوشته می‌شود که به واسطه‌ی آن یادآور شود هنوز عیار بازیگری‌اش چه اندازه است و چه پتانسیلی برای دیده‌شدن در فیلم‌های دیگر دارد؟ برای یک بازیگر سینمای کمدی مگر چند پیشنهاد برای بازی در فیلم‌های اجتماعی و نقش‌های جدی وجود دارد که با دیده‌شدن آن بتواند موقعیت خود را در بازیگری تغییر دهد؟

باران کوثری: افتخار می‌کنم بازیگر فیلم‌هایی‌ام که دغدغه‌ی اجتماع دارند

نمایش‌داده‌نشدن فیلم در فجر (که محل اصلی فیلم‌بینی سالانه اهالی سینماست) در عمل به «مرگ یک فیلم» ختم می‌شود. فیلم‌ها در این سال‌ها در دو مرحله به شکل وسیع توسط اهل فن دیده می‌شوند: نخست در جشنواره فجر و سپس در پخش ویدیویی. برخلاف تصور، اکران عمومی به دیده‌شدن بیش‌تر فیلم نزد اهل فن کمک نمی‌کند. اکران عمومی دقیقن بر طبق عنوان‌ش، نمایشی‌ست برای مردم. نه منتقد، فیلم را در اکران عمومی تماشا می‌کند و نه خود اهالی سینما. پس نمایش داده‌نشدن فیلم در فجر باعث می‌شود سرنوشت سازندگان یک فیلم حداقل یک سال و گاه دو تا سه سال دیرتر تغییر کند؛ تا زمانی که آن فیلم در چرخه‌ی نمایش به پخش ویدیویی برسد. خیلی وقت‌ها در این پروسه‌ی زمانی، برای فیلم‌هایی که فرزند زمانه‌ی خود هستند، موضوع تاریخ مصرف هم پیش می‌آید. فیلم کهنه می‌شود و وقت تماشا، فقط از آن به عنوان یک حسرت که «چرا در زمان خود به نمایش درنیامد؟» یا «کاش زمان خودش این فیلم را می‌دیدیم…» حرف زده می‌شود؛ و گاه در همان فاصله‌ی زمانی، سرنوشت عوامل آن اثر به کلی عوض شده است. مثال دیگری برای این مورد دارم. بابک کایدان که این روزها عامه‌پسندنویس سریال‌های شبکه‌ی خانه‌گی است و همین امروز دو سریال «دل» و «مانکن» به قلم او هرهفته به خانه‌های مخاطبان می‌رود. کسی یادش هست اولین فیلم‌نامه‌ی کایدان را؟ که او با چه انگیزه و چه خواستی وارد سینمای ایران شده بود؟ کایدان نویسنده‌ی «پری‌ناز» است. فیلم متفاوت و تحسین‌شده‌ی بهرام بهرامیان. فیلمی که حدود یک دهه در محاق رفت و همین تازگی نسخه‌ی ویدیویی آن بعد از ده سال و به فاصله‌ای یک‌ساله از نمایش محدودش در گروه «هنروتجربه» پخش شده است. اگر کسی امروز ثمره‌ی کار کایدان را در «پری‌ناز» ببیند و بخواهد با او یک فیلم متفاوت اجتماعی کار کند، آیا نویسنده‌ی آن روز، هنوز در دسترس است؟ یا به کلی جهان‌ش تغییر کرده؟ حالا به این فرض‌ها بیفزایید این نکته را که نسخه‌ی ویدیویی پخش‌شده [این آخرین شانس عوامل درگیر یک فیلم مهم اجتماعی] با نسخه‌ی نهایی اکران عمومی‌شده هم متفاوت باشد. نسخه‌ای دوباره ممیزی‌شده و در مواقعی با دقایق کلیدی حذف شده. این چه سرنوشتی است که انتظار یک فیلم را می‌کشد؟ چرا اصلن سرمایه‌گذار بخش خصوصی باید برای تولید در چنین روندی ورود کند؟ تکلیف سینمای ایران و حافظه‌ی تاریخی‌اش چه می‌شود؟ این سؤال‌ها می‌تواند تا چندصفحه‌ی دیگر هم ادامه پیدا کند. فقط سؤال و سؤال و سؤال، بی‌آن‌که پاسخی در دسترس باشد، جز همان پاسخ‌های همیشه‌گی: خطای انسانی، سلیقه‌ی فردی، مصلحت جمعی.

آن چیزی که در نهایت اهمیت ندارد «سینما»ست. هنری که قرار است فارغ از سرگرمی، گاه به فکر هم وا دارد.

از مجموعه تحلیل‌گران عصر ارتباطات بیش‌تر ببینید:

آرت‌تاکس را در تلگرام و اینستاگرام دنبال کنید

کیدتاکس Kidtalks.ir | کیدتاکس رسانه تصویری کودکان و نوجوانان

تک‌تاکس Techtalks.ir | اولین رسانه تصویری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران