سینمای ایران

نقد فیلم روشن: زوالِ تراویس نوشته‌ی خسرو نقیبی

نقد روشن ساخته‌ی روح‌الله حجازی | منتقد: خسرو نقیبی (سردبیر آرت‌تاکس)

دوئت روح‌الله حجازی و رضا عطاران، فیلمی‌ست در حال‌وهوای درام‌های معترض دهه‌ی ۷۰ میلادی سینمای آمریکا. الگوی «راننده تاکسی» و تراویس بیکل‌ش را (که این روزها در کل جهان هوادار زیاد هم پیدا کرده) می‌گیرد، به روزش می‌کند، جغرافیا را به این‌جا می‌آورد و حاصل یک فیلم تاریک شخصی می‌شود با مردی که می‌خواسته کسی شبیه تراویس باشد، اما زمانه، نه قهرمان، که ابترش کرده.

نوشتم دوئت حجازی و عطاران؛ و بعدتر نوشتم «فیلم شخصی». این دو گزاره‌ی به ظاهر متناقض، وقتی کنار هم می‌نشینند که جنس فیلم‌سازی موردعلاقه‌ی عطاران را هم به یاد بیاوریم. یک‌جور کمدی سیاه که گاه وجه کمدی‌اش را هم از دست می‌دهد و به تراژدی می‌رسد. ‌حجازی و عطاران در این نقطه به هم رسیده‌اند. در شخصیت روشن. یعنی اگر خط داستانی و جهان متعلق به حجازی است، عطاران هم با خود از سینمای شخصی‌اش آن خودِ تلخ و سیاه‌ش را، با جهان‌بینی منحصربه‌خودش، به روشن افزوده. نتیجه این‌که انگار پشت و‌ جلوی دوربین، یک بده‌بستان کارگردان-بازیگر در ور مؤلفانه‌ی هر دو، رخ داده که خروجی‌اش، اصالتی «اکنون و این‌جا»یی به «روشن» داده. مردی (به نشان مردمانی) که می‌خواهد درست‌ش کند، اما هرچه بیش‌تر دست‌وپا می‌زند، بیش‌تر فرو می‌رود. مردی که امیدوار است یک وقتی همه‌چیز مثل فیلم‌ها به پایان خوش ختم شود، اما، آن وقتی، زندگی‌اش از قاب مربع روزمره، به قاب مستطیل سینما می‌رسد، که سینمای درون قاب، قرار است یک تراژدی از جنس سینمای «زوال قهرمان» باشد، و نه یک فیلم با پایان خوش.

«روشن»، جزئیات (به‌ویژه در شخصیت‌پردازی و گرفتن خروجی از مواجهه‌ی شخصیت با آدم-المان‌های اطراف) فراوان دارد و جاه‌طلبی، تا دل‌تان بخواهد. اولی باعث می‌شود با یک فیلم قابل اعتنا و ارجاع روبه‌رو باشیم، و دومی، دلیل اصلی یک «فیلم کامل»نشدن این اثر حجازی‌ست. آن چیزهایی که نمی‌تواند در این زمانه بسازد، و درنتیجه، دائم مجبور است دوربین‌ش را بچرخاند، یا بیرون نگه دارد. که نه در خشونت، نه در سیاهی و نه در تحقیر، نمی‌تواند ته آن‌چه را که باید نشان دهد؛ و جایگزین‌ها، گاه آن ضربه‌ای را که باید، نمی‌زنند. چنین است که برای شخصیت‌پردازی، حجازی مجبور است مسیری را برود که فیلم دیر روی ریل بیفتد و شاه‌سکانس‌ش (فصل شب‌نشینی مردانه و متعلقات‌ش) که اصلن باید سکانس افتتاحیه باشد و با آن وارد جهان روشن شویم، نیم‌ساعتی عقب می‌افتد و درنهایت هم ناکامل و فانتزی اجرا می‌شود؛ آن‌قدر که بتواند از گزند ممیزها در امان بماند و فیلم زنده بماند.
خواندم همین روزها کوئنتین تارانتینو در گفت‌وگویی در انتقاد از «ژوکر» تاد فیلیپس گفته «فیلم‌های کالت دهه‌ی هفتاد را برمی‌دارند و کپی‌اش را در قالب فیلم تجاری پرفروش تحویل‌مان می‌دهند.» احتمالن اگر او «روشن» را در یکی از این فستیوال‌های کوچک (که انتظارشان از سینمای ایران، انتظار همیشه‌گی نیست) ببیند، می‌تواند خلفِ به‌روزشده‌ی آن سینما را در این فیلم حجازی پیدا کند. اگر قرار بر بازآفرینی آن سینما نباشد، تراویس‌ها در واقعیت امروز، جمله‌گی، روشن‌ند.

از مجموعه تحلیل‌گران عصر ارتباطات بیش‌تر ببینید:

آرت‌تاکس را در توئیتر، تلگرام و اینستاگرام دنبال کنید

کیدتاکس Kidtalks.ir | کیدتاکس رسانه تصویری کودکان و نوجوانان

تک‌تاکس Techtalks.ir | اولین رسانه تصویری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران

برای افزودن دیدگاه کلیک کنید

تا بعدی

نقد فیلم ستاره‌بازی: دختر، ازهم‌گسیخته نوشته‌ی خسرو نقیبی

از دست نده

نقد فیلم یدو: روایت جبر زندگی در گذاشتن و رفتن نوشته‌ی گل‌بو فیوضی

ادامه مطلب

تبلیغات

سینمای ایران

من این فیلم را اینطور نمی‌دیدم | داستان روز واقعه

من این فیلم را اینطور نمی‌دیدیم | داستان روز واقعه

اختصاصی از آرت‌تاکس: داستان روزهایی که نگذاشتند بهرام بیضایی مهم‌ترین فیلم سینمای ایران درباره‌ی واقعه‌ی عاشورا را خودش بسازد

شکی نیست که «روز واقعه» مهم‌ترین فیلم سینمای ایران درباره‌ی واقعه‌ی عاشوراست اما این عنوان را در تمام این سال‌ها به واسطه‌ی متن بهرام بیضایی نثار این فیلم کرده‌اند، تا اجرای شهرام اسدی. با این حال، به‌نظر می‌رسد وقت آن رسیده باشد که بپرسیم «روز واقعه»ی کنونی، چه اندازه فیلمی از آنِ بهرام بیضایی‌ست و خود او چه میزان از فیلمی که نگذاشتند خود بسازد رضایت دارد. فیلم‌ساز به هجرت رفته‌ی این سال‌ها، تنها یک‌بار دراین‌باره صحبت کرده.

بازخوانی روز واقعه‌ی بهرام بیضایی در آرت‌تاکس

در گفت‌وگویی با جواد طوسی. او آن روزها را این‌گونه تعریف می‌کند:
روز واقعه را نگذاشتند خودم بسازم. لااقل ده تا کارگردان عوض شد و من تعجب می‌کردم که این همه آدم نمی‌توانند این فیلم را بسازند. حتا گفتند واروژ کریم مسیحی این فیلم را بسازد. خوشحال می‌شدم اگر او این فیلم را می‌ساخت. حتا اسم آقای محمدرضا اصلانی را آوردند. خیلی‌ها عقیده داشتند که چند جای فیلم را باید عوض کنم، امّا من برای عوض کردن نرفتم. به‌هرحال آقای شهرام اسدی مهارتش را داشت که لااقل تعداد جاهایی را که می‌خواستند عوض شود به سه برساند و فیلمی بسازد شبیه فیلم‌هایی که قرار است از تلویزیون پخش شود… اصلن نمی‌خواهم بگویم راضی هستم یا نه. تمام حرف من این است که من این فیلم را این‌طور نمی‌دیدم. این فیلم شباهتی به فیلم‌هایی که داشتم ندارد.

از مجموعه تحلیل‌گران عصر ارتباطات بیش‌تر ببینید:

آرت‌تاکس را در توئیتر، تلگرام و اینستاگرام دنبال کنید

کیدتاکس Kidtalks.ir | کیدتاکس رسانه تصویری کودکان و نوجوانان

تک‌تاکس Techtalks.ir | اولین رسانه تصویری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران

ادامه مطلب

سینمای ایران

فرشته طائرپور ۱۴۰۰ – ۱۳۳۱

فرشته طائرپور ۱۴۰۰ – ۱۳۳۱

تهیه‌کننده، نویسنده و فعال صنفی سینمای ایران بر اثر ابتلا به کرونا درگذشت. فرشته طائرپور نخستین تهیه‌کننده زن ایرانی بود که به عنوان رئیس هیئت‌مدیره‌ی خانه سینما (بزرگ‌ترین سندیکای صنفی سینماگران ایرانی) فعالیت کرد. خانم طائرپور ۶۹ساله بود‌.

طائرپور در بهمن ۱۳۳۱ در تهران به دنیا آمد و فارغ‌التحصیل کارشناسی ادبیات انگلیسی بود. او مدتی را به عنوان نویسنده و عضو هیئت تحریریه در مجله زن مشغول به کار شد و در سال‌های بعد ضمن مدیریت مرکز نگارش ویرایش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با گروه‌های کودک و نوجوان شبکه‌های اول و دوم سیما در مقام مشاور و نویسنده همکاری داشته‌است. طائرپور به دنبال فعالیت ادبی در حوزه کودکان و نوجوانان از سال ۱۳۶۶ در زمینه سینمای کودک نیز به کار پرداخت.

فرشته طائرپور : جایزه‌ی بهترین فیلم‌نامه‌ی ژانر موزیکال خستگی طعنه‌ی دیگران را از بین برد!

خانه ادبیات و هنر کودکان و نوجوانان که طائرپور مدیرعامل آن است تاکنون بیش از ده فیلم سینمایی و حدود بیست هزار دقیقه آثار ویدئویی تهیه کرده‌است. طائرپور تجربه‌ی داوری جشنواره‌ی فیلم فجر را داشت و جوایز متعددی در کارنامه دارد.

آرت‌تاکس درگذشت خانم طائرپور را به دخترش غزل شاکری و خانواده‌ی گرامی‌اش، جامعه‌ی سینمای ایران و دوستداران این سینما تسلیت می‌گوید.

از مجموعه تحلیل‌گران عصر ارتباطات بیش‌تر ببینید:

آرت‌تاکس را در توئیتر، تلگرام و اینستاگرام دنبال کنید

کیدتاکس Kidtalks.ir | کیدتاکس رسانه تصویری کودکان و نوجوانان

تک‌تاکس Techtalks.ir | اولین رسانه تصویری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران

ادامه مطلب

خبر

خودمان دردمندیم اما آغوش‌مان به روی همسایه باز باشد

خودمان دردمندیم اما آغوش‌مان به روی همسایه باز باشد

انجمن صنفی فیلم‌نامه‌نویسان سینمای ایران با صدور بیانیه‌ای ضمن محکوم‌کردن رخدادهای امروز افغانستان و سکوت جهانی، خواستار همراهی حاکمیت و مردم ایران با شرایط هولناک مردم افغانستان شد.
متن بیانیه‌ی انجمن صنفی فیلم‌نامه‌نویسان سینمای ایران به شرح زیر است:
زنان و کودکان اولین قربانیان جنگ هستند. آن‌چه در افغانستان می‌گذرد، فاجعه‌ای اخلاقی است. آنانی که با طالبان معامله کرده‌اند و مردم افغانستان را به مسلخ این زشتکاران بداندیش فرستاده‌اند، انگار حافظه‌ای برای یادآوری نداشتند که طالبان ثابت کرده‌ به هیچ اصول اخلاقی و عهدی پای‌بند نیست.
ما فیلم‌نامه‌نویسان سینمای ایران نگرانیم. نگران از آن‌چه که قرار است بر سر مردم افغانستان بیاید. گفته‌اند برای سیاستمداران مردم یا وسیله هستند یا دشمن، دولت‌ها می‌آیند و می‌روند و این مردم هستند که زندگی نمی‌کنند، کشته می‌شوند.
درخواست می‌کنیم و انتظار داریم: مرزها را به روی هنرمندان، نویسندگان، روشنفکران و هر افغان‌ای که نمی‌تواند تحت حاکمیت طالبان زندگی کند باز کنید، مرزها را به روی زنان و دختران و کودکان افغان باز کنید، کمک کنید کشته نشوند، کمک کنید منتقل بشوند به کشورهایی که اعلام کرده‌اند پذیرای پناه‌جویان هستند.

مردم ما زیر بار خشکسالی، گرانی و بیماری کرونا در حال تباه شدن هستند اما آغوش‌شان برای مردمی که سرزمین مادری‌شان را از دست داده‌اند، باز است.
با چشمی گریان و قلبی اندوهگین، نگران زنان و کودکان و نخبگان افغان و هر آن‌کس از این ملت که می‌خواهد دور از اندیشه‌ی طالب زندگی کند هستیم. کمک کنید قتل‌عام نشوند، به بردگی بُرده نشوند.