آرت‌تاکس – گروه سینمای جهان: مصاحبه نوری بیلگه جیلان ، فیلم‌ساز ترکیه‌ای و برنده‌ی نخل طلای کن ۲۰۱۴ به خاطر «خواب زمستانی» با ورایتی. او به منزوی بودن معروف است، ولی در پذیرفتن ریاست هیئت داوران اولین دوره‌ی جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم مهاجرت تردید نکرد و همین کمک بزرگی به راه‌اندازی این جشنواره کرد.

شما پیش‌تر هم به عنوان داور و هم به عنوان رئیس در چندین جشنواره‌ی فیلم مانند کن، ونیز، سارایوو و شانگهای حضور داشته‌اید ولی این جشنواره به دلایل زیادی با این جشنواره‌ها فرق دارد. اول این که این رویداد یک موضوع خاص دارد و آن هم مهاجرت است. چقدر این بعد جشنواره در تصمیم شما برای پذیرفتن ریاست هیئت داوران اهمیت داشت؟

به جرئت می‌توانم بگویم که اهمیت این مسئله و احساس گناهی که ناشی از این حقیقت است که من با وجود رویارویی مرتب با ابعاد تراژیک این مسئله، نه تنها در رسانه‌ها بلکه در اطراف و نزدیکی خودم، کاری نکرده‌ام و نمی‌توانم بکنم نقشی اساسی در پذیرفتن این پیشنهاد داشت. این یکی از سخت‌ترین مشکلات جهان امروز است.

این پیشنهاد فرصتی بود تا به نحوی توجهات را به این موضوع، بدون این که کار زیادی انجام دهم، جلب کنم. برای همین وجدانم به من اجازه نداد تا این پیشنهاد را به بهانه‌های مختلف رد کنم. در چنین مسائلی، یک فیلم یا حتی یک عکس می‌تواند به کلی دیدگاه افراد را تغییر دهد و حساسیت‌برانگیز باشد. همه می‌دانیم که یک عکس که در ساحل دریای اژه گرفته شده بود چقدر روی نظر عموم و حتی برخی از رهبران جهان اثر داشت تا جایی که آنان را به گرفتن برخی تصمیمات بشردوستانه واداشت.

در کنار مطالعه مصاحبه نوری بیلگه جیلان ببینید:

نقد فیلم درخت گلابی وحشی | جیلان مزد تماشاچی صبور را می‌دهد

ترکیه به دلیل این که در تقاطع آسیا و اروپا قرار گرفته از نظر تاریخی همواره مقصد مهاجران بوده است. این کشور اکنون به دلیل جنگی که هنوز در سوریه ادامه دارد میزبان بزرگ‌ترین جمعیت مهاجران و پناهجویان شده است. فکر کنم منصفانه است که بگویم که فیلم‌های شما این بعد از تاریخ کشورتان را، البته نه به صورت مستقیم، نشان داده‌اند. آیا موافقید؟ اگر هستید می‌توانید کمی توضیح دهید؟

بله. همان طور که گفتید ترکیه میزبان بالاترین تعداد پناهجویان در جهان است. این به ناچار منجر به مشکلات متنوعی در بخش‌های مختلف کشور می‌شود. این که افرادی که اذیت شده‌اند نسبت به کسانی که مخل آنان شده‌اند احساس هم‌دلی داشته باشند مهم است ولی این کار با وجود گزارش‌های خبری‌ای که پخش می‌شود تا دیدی عوام‌فریبانه، سیاسی و کلی را نسبت به مسائل ارائه دهد آسان به دست نمی‌آید. به همین دلیل است که فیلم‌هایی که حادثه‌ها را در سطح کلان، البته از دید تجربیات منحصر به فرد افراد، بررسی می‌کنند و فرصتی برای نشان دادن داستان‌های اصیل افراد به شکلی که همه بتوانند بفهمند و با همه‌ی احساسات و زمینه‌های آن هم‌دلی داشته باشند فراهم می‌کنند مهم‌اند.

واضح است که این مسائل موضوع اصلی فیلم‌های من نیست ولی با این حال، شخصیت‌هایی که به جایی که هستند قانع نیستند و رویای رفتن به جاهای دیگر را دارند در فیلم‌های پیشین من حضور داشته‌اند.

تا به حال خودتان حس یک پناهجو را داشته‌اید؟ این را به این دلیل می‌پرسم که شما در کودکی از استانبول طرد شده و به ینیس رفته‌اید.

من را، نه به خاطر تغییر مکان مرتبمان بین استانبول و ینیس بلکه به خاطر شخصیت کلی و طبیعتم که باعث می‌شود تا هر جایی که بروم نتوانم از حس غریبگی نجات پیدا کنم، می‌توان یک پناهجو به حساب آورد.

اکثر فیلم‌هایی که در این جشنواره رقابت می‌کنند ساخته‌ی کارگردانان جوان است. شما به خاطر این که تا پیش از دوران دیجیتال فیلم‌سازی بسیار هزینه‌بر بود کارگردانی را نسبتاً دیر و در ۳۶ سالگی شروع کردید. آیا فکر می‌کنید که کارگردانان جوان این روزها به خاطر فناوری دیجیتال امتیاز بزرگی دارند؟

از لحاظ فنی موافقم. این موضوع برای شروع این حرفه، گذاشتن خود به بوته‌ی آزمایش و ضبط اتفاقاتی که نمی‌توان با دوربین‌های سنگین از آن فیلم گرفت صدق می‌کند. به علاوه، می‌توان گفت که این فناوری نوعی دموکراسی و عدالت را به عرصه‌ی تولید فیلم آورده است. ما می‌دانیم که فیلم‌سازان بااستعدادی وجود دارند که بدون فرصت‌های دیجیتال هرگز شانسی برای ساختن یک فیلم نخواهند داشت. با این وجود، آسانی کارها گاهی اوقات موجب افت کیفیت و روایت داستان می‌شود. نمی‌توان این حقیقت را که بهترین فیلم‌های تاریخ سینما در دوره‌ی پیش از دیجیتال ساخته شده‌اند نادیده گرفت.

صحبت از دیجیتال شد. فکر کنم اکنون شما از دوربین دیجیتال استفاده می‌کنید. درست می‌گویم؟ اگر درست است، می‌توانید بگویید که از چه زمانی آنالوگ را کنار گذاشتید؟

من آنالوگ را در زمانی که فکر کردم دوربین‌های دیجیتال با معیارهای من به کیفیت مناسبی رسیده‌اند کنار گذاشتم. «دوردست» آخرین فیلم سلولوئیدی من بود. «اقلیم‌ها» که در ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ فیلم‌برداری شد هم اولین فیلم دیجیتال من بود.

البته قرار است تمامی جشنواره دیجیتال باشد. آیا این ویژگی جشنواره برای شما جذاب است یا نه؟

یک جشنواره‌ی «مجازی» به هیچ وجه نمی‌تواند جایگزین روابط طبیعی انسانی و آیین تماشای دسته‌جمعی فیلم روی پرده‌ی سینما شود. با این حال با وجود این که چاره‌ی دیگری جز این کار در این شرایط همه‌گیری نداریم، بهتر از هیچ کاری نکردن است.

نویسنده: نیک ویوارلی – ورایتی

مترجم: پویا مشهدی محمدرضا – آرت‌تاکس

از مجموعه تحلیل‌گران عصر ارتباطات بیش‌تر ببینید:

آرت‌تاکس را در توئیتر، تلگرام و اینستاگرام دنبال کنید

کیدتاکس Kidtalks.ir | کیدتاکس رسانه تصویری کودکان و نوجوانان

تک‌تاکس Techtalks.ir | اولین رسانه تصویری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران