روز دوم بزرگداشت کیارستمی با حضور عوامل تولید فیلم «مثل یک عاشق» در کاخ جشنواره جهانی برگزار شد.

مراسم بزرگداشت عباس کیارستمی با حضور «کنزو هوریکوشی»، تهیه‌کننده فیلم، «کاتسومی یاناگیجیما»، فیلمبردار فیلم، «شوگو یوکویاما»، دستیار تدوین فیلم، «شهره گلپریان» و «سیف‌الله صمدیان» روز یکشنبه (۳ اردیبهشت) در کاخ جشنواره جهانی برگزار شد.

نگاه تلخ کیارستمی به جامعه سرمایه‌داری

صمدیان در ابتدای روز دوم بزرگداشت کیارستمی با ارائه توضیحاتی گفت: کیارستمی سینمایی خاص داشت که به دنبال رعایت تمام ابعاد انسانی بود، آن هم در جهانی سیاست‌زده که هیچکدام از این ابعاد در آن رعایت نمی‌شود. در فیلم «مثل یک عاشق» دختری را در جامعه سرمایه داری امروز می‌بینیم که برای تامین هزینه‌های زندگی ناچار است به کارهایی تن دهد که به آن علاقه‌ای ندارد؛ در این مسیر او مادربزرگ خود را که برای دیدارش به توکیو آمده هم تنها می‌گذارد. در این فیلم تلخیِ نگاه عباس کیارستمی نسبت به جامعه سرمایه‌داری را متوجه می‌شویم، آن هم با آرامش و بدون اینکه حالت شعاری پیدا کند و این شاید وجه تمایز او با بسیاری از فیلمسازان باشد.

در ادامه فیلمی کوتاه از پشت صحنه ساخت فیلم «مثل یک عاشق» که توسط سروش طباطبایی و پگاه ارضی ساخته شده بود نمایش داده شد.

پس از نمایش این فیلم کوتاه، صمدیان گفت: کشور ژاپن کارگردان های بزرگی دارد که روحیه و استیل آنها و عباس کیارستمی به هم نزدیک است؛ اینکه سیستم کاری ساده ای دارند و بسیار رئال کار می کنند، حتی زمانی که اثر سوررئال باشد باز هم شاهد یک بافت رئال در این آثار هستیم. کیارستمی عادت داشت کار خود را با یک جمع کوچک پیش ببرد. پس این سوال پیش می آید که او به عنوان یک ایرانی چگونه حضوری در جامعه صنعتی ژاپن داشت و چطور توانست با این تفاوت فرهنگی کنار بیاید و نحوه مواجهه عوامل ژاپنی فیلم چگونه بود؟

خواست‌های کیارستمی برخلاف خواست های ژاپنی ها بود

گلپریان در پاسخ به این سوال گفت: کیارستمی سیستم خاص خود را داشت که ۱۸۰ درجه با سیستم حاکم بر سینمای ژاپن متفاوت بود. ژاپنی‌ها بسیار متعجب بودند که کیارستمی چگونه بدون فیلمنامه کار را پیش می‌برد؛ در ژاپن تهیه‌کننده فیلم برای تامین مالی فیلم باید سناریویی ارائه دهد. بنابراین از کیارستمی خواستند سناریو را بنویسد و او هم نوشت و در ژاپن به شکل یک کتاب منتشر شد. این در شرایطی بود که کیارستمی تاکید داشت داستان فیلم را به هیچ یک از بازیگران و همکاران صحنه نگوییم و این قضیه آنها را شوکه کرده بود. در واقع هرآنچه او می خواست، برخلاف خواست ژاپنی ها بود.

شوک‌های کیارستمی به عوامل ژاپنی فیلم

در ادامه روز دوم بزرگداشت کیارستمی «کاتسومی یاناگیجیما» درباره ویژگی‌های کار کیارستمی گفت: من هم در ژاپن و هم در آمریکا با کارگردان‌های مختلفی کار کرده‌ام. درباره تفاوت‌های کار کیارستمی باید بگویم اولین شوک زمانی به من وارد شد که متوجه شدم او سناریوی فیلم را در اختیار بازیگران قرار نمی‌دهد. دومین شوک این بود که دیدم در کنار او تنها یک ایرانی، یعنی شهره گلپریان حضور دارد. این در حالی است که کارگردانان در چنین وضعیتی، چندین مترجم در کنار خود دارند.

کیارستمی از حضور در ژاپن لذت می‌برد

سخنران بعدی روز دوم بزرگداشت کیارستمی «کنزو هیروکوشی» بود که درباره ویژگی‌های کیارستمی گفت: در طول فعالیت کاری خود تهیه کننده حدود ۲۶ فیلم بوده‌ام که نیمی از آنها کارگردان‌های خارجی داشته‌اند. نخستین تفاوت او با بقیه کارگردان‌ها این بود که کیارستمی آنقدر بزرگ بود که درباره او چیزی نمی‌توانم بگویم. ضمن اینکه او تنها کارگردانی بود که سن بیشتری نسبت به من داشت. حدود ۲۳ سال با کیارستمی دوست بودم و تمامی فیلم های او در ژاپن را پخش کردم. کیارستمی حدود ۱۵ بار به ژاپن سفر کرد و هربار بیشتر از برنامه زمان بندی شده در ژاپن می ماند. او ژاپن را دوست داشت و از حضور در آنجا لذت می برد.

وی افزود: کیارستمی در هنگام حضور در ژاپن بسیار شاد بود. او را در ونیز، برلین و.. هم دیده بودم ولی چهره ی شادش در ژاپن را هیچ جای دیگر ندیدم. کیارستمی در ژاپن دوستان زیادی از منتقد، خبرنگار، هنرمند و.. و همینطور طرفداران فراوانی داشت. در خصوص بودجه فیلمی که با هم کار کردیم باید بگویم، بودجه «مثل یک عاشق» با میانگین بودجه فیلم در ژاپن برابری می کرد و نصف بودجه فیلم‌هایی بود که با فرانسوی ها کار کرده بودم.

تصمیمات روزانه کیارستمی برای ادامه فیلم

در ادامه روز دوم بزرگداشت کیارستمی صمدیان شوگو یوکویاما، دستیار تدوین فیلم را خطاب قرار داد و از تفاوت های سیستم ذهنی او با کیارستمی و تجربه کار در کنار او پرسید. یوکویاما پاسخ داد: هر روز عصر و پس از فیلمبرداری، صحنه های ضبط شده را با هم مرور می کردیم تا پلان های نیازمند تکرار و.. را تعیین کنیم. پس از پایان فیلمبرداری او به ایران بازگشت و تدوین نهایی را انجام داد. چون همواره مشغول کار تدوین بوده ام، برایم عجیب بود که چطور کارگردان فیلم چند ماه کنار من می نشست و با هم یک کار را انجام می دادیم.

وی اضافه کرد: در ژاپن هم کارگردان هایی هستند که بخش هایی از سناریو را در اختیار بازیگر قرار نمی دهند، اما کیارستمی طوری عمل می کرد که گاهی ضبط های مختلف یک سکانس به کل با یکدیگر تفاوت داشتند. در واقع او با توجه به اینکه در آن روز شرایط به چه ترتیبی پیش رفته و چه چیزی ضبط کرده ایم، روال کار را تغییر می داد و صحنه روز بعد را عوض می کرد. چنین چیزی برای من کاملا تازگی داشت.

دقت کار کیارستمی در شرایط خطرناک

پس از آن صمدیان به طرح سوالی درباره فرهنگ بصری و جهان تصویر شده توسط عباس کیارستمی و تفاوت آن با نگاه فیلمبردار فیلم «مثل یک عاشق» پرداخت. کاتسومی یاناگیجیما در پاسخ توضیح داد: در تمامی کارهایم ابتدا به دنبال تصویر کردن آن چیزی هستم که کارگردان می خواهد. اما در عین حال اطلاعات و تجربه خود را نیز با او در میان می گذارم تا شاید به بهبود تصویر کمک کند. در فیلمبرداری «مثل یک عاشق» اتفاقات جالبی برای ما رخ داد؛ به عنوان مثال ما در محله ای خطرناک کار فیلمبرداری را انجام دادیم که پیش از آن انجام چنین کاری را غیرممکن می دانستیم. اما کیارستمی ما را به آنجا برد و چندین ساعت در آن محله چرخیدیم و در آنجا و در چنان شرایطی هم کار خود را بسیار دقیق انجام می داد. یا اینکه ما در ژاپن سناریو را در اختیار بازیگر قرار می دهیم و بازیگر حس و بازی خود را کاملا با آن تنظیم می کند. اما در «مثل یک عاشق» بازیگر حرفه ای فیلم، مدام از من می پرسید صحنه بعد چیست و من دارم چکار می کنم؟ از آن طرف کیارستمی تاکید داشت از این قضیه هیچ چیزی به او نگوییم.