پرونده‌ی حلقه‌ی منتقدان آرت‌تاکس برای فیلم «من به پایان دادن این وضع فکر می‌کنم» | نقد چهارم: سارا آقابابایان

فراش خیال

«من به پایان دادن این وضع فکر می‌کنم» یا «در این فکرم که تمامش کنم» آخرین اثر چارلی کافمن برخلاف ساختار پیچیده‌اش واجد ایده‌ی اولیه‌ی بسیار ساده‌ای‌ست: یک فراش سالخورده به نام «جِیک» دست از دنیا شسته و مایوسانه به پایان دادنِ زندگی خویش می‌اندیشد یا به‌عبارت دیگر برای برآوردن نیازش به رهایی از افسردگی و ملال زیستن گزینه‌ی خودکشی را سبک‌سنگین می‌کند.

در وهله‌ی اول تعارض لازم برای شکل‌گیری درام از کشمکش خوداگاه و ناخودآگاه درون ذهن شخصیت نضج گرفته، به وجهی که خوداگاه جیک بر اساس حسابگری واقعیات پیرامونش گزینه‌ای جز انتحار پیش روی پیرمرد نگذاشته ولی از سوی دیگر، ناخودآگاهش منبعث از غریزه‌ی میل به حیات آدمیزاد در پی مفرّی امیدبخش به واسطه‌ی جمع‌آوری خُرده‌خاطرات مطبوع، دلداری‌اش می‌دهد که این زندگی هنوز ارزش نفس‌کشیدن دارد. محور روایت فیلم بر عامل دوم یعنی ناخوآدگاه جیک بنا شده که یگانه اخگر گرمابخشی به نام «لوسی» دارد؛ دختری زاییده‌ی ذهن پیرمرد که آمیزه‌ی دلفریبی‌ست از غایت امیال فروخورده‌اش و متناسب با مزاج جیک تغییر ماهیت می‌دهد.

سیر روایی این اوهام مانند ویژگی ثابت پندار هر آدمی‌ست؛ ابتدا با طمانینه و فرضِ حداکثر منطق به ذهن خطور می‌کنند ولی هرچه پیش می‌رویم متداخل و متزلزل می‌شوند تا جایی‌که اجزای رویا تجسم مستقل یافته و هرکدام ساز خود را می‌زنند. لوسی که حائل این منطقه‌ی امن روانی جیک است، به‌رغم منع‌شدن از رفتن به زیرزمینی که در واقع مغاک بیم و هراس‌های جیک بوده که تمام کمبودها و کاستی‌هاش را مثل لباس کارهای چرکش در آن‌جا تلنبار کرده، رخنه می‌کند.

افسار این جریان سیال انتزاعی زمانی به تمامی از دست جیک درمی‌رود که درون دبیرستان، لوسی با فراش پیر رودررو شده و از جیک جوان در حد پشه‌ای که چهل سال پیش او را گزیده یاد می‌کند و در یک چشم به‌هم‌زدن آخرین تکه‌ی اعتماد به نفسش را می‌تراشد. در واقع این منظری از مواجهه جیک با حقیقت خُردکننده‌ی تجربه‌ی عمری حقارت و شکست بدون هیچ اُمید و دلخوشی‌ست. واقعیاتی که آزارنده‌تر از آن‌ند که تخیل فیزیکدان‌بودن و یا یک معشوقه‌ی مجازی، حریف‌شان باشد. پیرمرد سرخورده انگاره‌های عبثش را با فانتزی تمسخرآمیز سخنرانی دریافت جایزه‌ی نوبل به سبک جان نَش در فیلم «یک ذهن زیبا»، که او نیز دست بر قضا دچار اسکیزوفرنی بود، خاتمه داده و در قبای خودش رویای عشق‌ورزی با رقصنده‌ی جوان را نیز می‌کُشد، چنته‌ی پوچ و خمودگی ذهن افسرده‌اش تا آن‌جاست که گویی تحقق این تصورات دروغین نیز در تقدیر محتومش تفاوتی ایجاد نکرده و درنهایت کرم‌های تنهایی و افسوس، او را همانند خوک مزرعه زنده‌زنده می‌بلعند.

شاکله‌ی این فیلم، آکنده از چنین سرنخ‌های ظریفی‌ست که در تاروپود ریزبافت یک درام روان‌شناسانه تنیده شده، بازنمایی غریبی از یک فضای ذهنی که شاید به فراخور سوژه‌ی اتخاذشده‌اش که انسانی واخورده و عامی‌ست، فاقد شهود روشن‌فکرانه‌ی «نیویورک، جزء به کل» و به مناسبت استیلای یاس و غم فزاینده دنیای پژمرده‌اش، فاقد شور برانگیزاننده‌ی «درخشش ابدی یک ذهن پاک» قلمداد شود ولی بدون تردید بارقه‌ی دیگری‌ست از نبوغ حیرت‌انگیز چارلی کافمن در دراماتورژی معادلات تودرتوی ذهن انسان.

نوشته‌ی سارا آقابابایان

از پرونده‌ی حلقه‌ی منتقدان آرت‌تاکس برای فیلم «من به پایان دادن این وضع فکر می‌کنم» دیدن کنید:

نقد نخست: نوشته‌ی خسرو نقیبی | لباسی تن پادشاه نیست

نقد دوم: نوشته‌ی حمیدرضا سلیمانی | نور زمستانی

نقد سوم: نوشته‌ی محمدحسین گودرزی | خلاف خرق عادت‌های همیشه

نقد چهارم: نوشته‌ی سارا آقابابایان | فراش خیال

نقد پنجم: نوشته‌ی پوریا یوسفی کاخکی | چارلی کافمن بودن!

I’m Thinking of Ending Things Review; by Sara Aghababayan

Khosrow Naghibi (chief editor):

Don’t take all the praise too seriously; this is the king without his clothes

Sara Aghababayan:

Maybe due to the nature of its subject, it’s not as intellectual as Synecdoche, New York or hopeful as Eternal Sunshine but it’s another spark of Charlie Kaufman’s mind in the dramatisation of the human mind.

Hamid Reza Soleimani:

It’s as if someone throws you a bucket of cold water and tells you to stand there wet for the entire night.

Mohammad Hosein Goodarzi:

Maybe the clear philosophy is time moving forward and people being stuck, but even if we consider the movie’s twisted timeline, it goes nowhere.

Pooriya Yoosefi:

At first glance, Kaufman’s new movie feels more like Linklater-ish. A director whose characters are trying to find an understanding of themselves in constant exploration of metaphors

از مجموعه تحلیل‌گران عصر ارتباطات بیش‌تر ببینید:

آرت‌تاکس را در توئیتر، تلگرام و اینستاگرام دنبال کنید

کیدتاکس Kidtalks.ir | کیدتاکس رسانه تصویری کودکان و نوجوانان

تک‌تاکس Techtalks.ir | اولین رسانه تصویری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران